«Этнографиялық мәтін ЖИ аралық әсермен қарау: Шоқан Уәлихановтың шығармаларын ағылшын тіліне аудару және тиімді промптер әзірлеу»

2025 жылғы 24 қазанда Қазақстан-Американдық еркін университетінде «Аударма  ісі» мамандығының 3-курс студенттеріне арналған «Этнографиялық мәтін ЖИ призмасы арқылы: Шоқан Уәлихановтың жұмысын ағылшын тіліне аудару және тиімді промптілерді әзірлеу» тақырыбында тренинг өтті.

Бұл іс-шараның өзектілігі аударманы дамытудың қазіргі кезеңі аудармашының кәсіби тәжірибесіне жасанды интеллект (ЖИ) технологияларын жедел енгізумен сипатталатындығымен байланысты. Машина жүйелері, атап айтқанда, ChatGPT және ұқсас модельдер – тек көмекші құралдарға ғана емес, аударма  үдерісінің толыққанды қатысушыларына айналады. Алайда, оларды қолданудың тиімділігі пайдаланушының қажетті мәнмәтінді, стильді және коммуникативті тапсырманы белгілейтін нақты және мазмұнды сұрауларды (prompts) тұжырымдау қабілетіне тікелей байланысты. Аударма саласының студенттері үшін «аударма үшін» жасанды интеллектті қолдану ғана емес, оның көмегімен бастапқы мәтіннің мағынасын, стилін және мәдени кодын қалай басқаруға болатындығын білу өте маңызды. Әйтпесе, автордың дауысы жоғалады, шығарманың этнографиялық және тарихи  анықтығы жоғалады.

Шоқан Уәлихановтың мәтіндерін оқу материалы ретінде таңдау олардың жоғары мәдени және аударма құндылығына байланысты. Бұл шығармалар ғылыми бақылауды, фольклорлық стильді және бай этнографиялық лексиканы біріктіреді, бұл аудармашыдан тарихи мәнмәтінге, жанрлық ерекшелікке және ұлттық бейнеге ерекше сезімталдықты талап етеді.

Тренинг өткізу нәтижесінде студенттер:

– көркем және этнографиялық мәтіндерді аудару кезінде жасанды интеллект жүйелері (атап айтқанда ChatGPT) үшін тиімді промпт қалыптастыру дағдыларын игерді;

– олар сұраныс тұжырымдамасының аударманың стиліне, дәлдігіне және мәдени сәйкестігіне әсерін анықтай отырып,  промпт түрін аударма тапсырмасымен байланыстыруды үйренді;

– семантикалық, стилистикалық және мәдени бұрмалануларды анықтауға және жоюға бағытталған ЖИ аудармаларын талдау және редакциялау әдістерін игерді;

– Шоқан Уәлихановтың шығармаларын және ұлттық мәдени мұраның басқа да көздерін аудару кезінде түпнұсқа мәтіннің этнографиялық, тарихи және көркемдік ерекшеліктерін сақтау қабілетін қалыптастырды;

– жасанды интеллект технологияларын кәсіби аударма қызметінде сыни қолдану құзыреттілігін дамытып, жасанды интеллектті аудармашының аналитикалық және шығармашылық ойлауын алмастыратын емес, толықтыратын құрал ретінде қарастырды.

Іс-шарада шет тілдері кафедрасының аға оқытушысы Валентина Владимировна Герсонская және шет тілдері кафедрасының оқытушысы Анна Витальевна Смагина спикер ретінде сөз сөйледі.

Шет тілдері кафедрасы