«Қазіргі заманғы Қазақстандағы гендерлік теңдік» халықаралық ғылыми Дөңгелек үстелі
2023 жылғы 29 қарашада Астана қаласында «Қазіргі Қазақстандағы гендерлік теңдік» атты халықаралық ғылыми дөңгелек үстел өтті. Іс-шара Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің 2023-2025 жылдарға арналған ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобалар бойынша гранттық қаржыландырудың «Қазақстанның экономикалық-демографиялық дамуы: гендерлік аспектісі» АР19680677 жобасы шеңберінде өткізілді.
Дөңгелек үстелді экономика ғылымдарының докторы, профессор, БҰҰ сарапшысы, М. В. Ломоносов атындағы ММУ экономика факультетінің халық саны кафедрасының меңгерушісі Ирина Евгеньевна Калабихина жүргізді.
Мәскеу ғылыми мектебінің атынан, экономика ғылымдарының докторы, профессор, Росстат сарапшысы, М.В. Ломоносов атындағы ММУ экономика факультетінің халық саны кафедрасының профессоры Кучмаева Оксана Викторовна қатысты. Оның сөз сөйлеуі қазақстандық отбасына арналды: оның құндылықтары, үй шаруашылықтарының құрылымы, отбасы моделінің өзгеруін талдау (неке деңгейі, отбасы мөлшері, демографиялық типтер бойынша отбасы құрылымы, отбасының балалары және т.б.).
Экономика ғылымдарының кандидаты, БҰҰ сарапшысы, РҒА халық шаруашылығын болжау институтының жетекші ғылыми қызметкері Полетаев Дмитрий Вячеславович «Қазақстанның Ресей қазақтарымен және Ресей Федерациясындағы бұрынғы қазақстандықтармен өзара іс-қимылының әлеуеті мен келешегінің гендерлік аспектісі» тақырыбында баяндама жасап, Қазақстан диаспорасы/ қазақтар қауымдастығы және Ресей Федерациясындағы бұрынғы шетелдіктер өкілдерінің үш тобының әлеуметтанулық зерттеу нәтижелерімен бөлісті: бұрын Қазақстанда тұрмаған немесе тұрған қазақ ұлты РФ азаматтары, қазақ тектес емес және бұрын Қазақстанда тұратын Ресей Федерациясының азаматтары және Ресей Федерациясында уақытша болатын қазақ ұлтының Қазақстан азаматтары. Автордың басты тұжырымы: ресейлік қазақтар мен Ресейдегі бұрынғы қазақстандықтардың Қазақстанмен өзара әрекеттесу әлеуеті айтарлықтай, бірақ нашар пайдаланылады.
Қазақстан-Американдық еркін университетінің профессор-оқытушылар құрамы: жобаның ғылыми жетекшісі Айжан Арғынқызы Мұхамадиева-Қазақстан-Американдық еркін университетінің бизнес кафедрасының профессоры, экономика ғылымдарының кандидаты, философия докторы (PhD), ҚАЕУ бірінші вице-президенті – Жасұлан Ерболұлы Байкенов, Бордиану Илона Владимировна – философия докторы (PhD), ҚАЕУ бизнес кафедрасының меңгерушісі, Гаврилова Юлия Александровна-заң ғылымдарының кандидаты, ҚАЕУ ғылыми жұмыс және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру жөніндегі проректор.
Айжан Арғынқызы өз сөзінде Қазақстан Республикасындағы еңбек, саяси, неке-отбасы, білім беру салаларындағы гендерлік теңсіздік проблемасының өзектілігін атап өтті. Баяндамашының пікірінше, бүгінде салалық заңнаманы жетілдіру, сондай-ақ елімізде гендерлік теңдікке қол жеткізу үшін арнайы бағдарламалар әзірлеу қажеттілігі туындап отыр.
Жасұлан Ерболұлы Қазақстан Республикасындағы еңбек нарығындағы гендерлік теңсіздік проблемаларын сипаттады: толық емес жұмыс күніндегі жұмысшылардың үлесін анықтады, отбасылық бизнесте жұмыс істейтін ерлер мен әйелдердің үлесін анықтады, экономика секторлары бойынша жұмыспен қамту динамикасын, басшылық позициядағы әйелдердің үлесін, сондай-ақ Қазақстандағы жұмыспен қамтылған ерлер мен әйелдердің жалпы санындағы жұмыс беруші ерлер мен әйелдердің үлесін көрсетті. Қазақстан, Германия және Ресейдің салыстырмалы аспектісінде халықтың өзін-өзі жұмыспен қамтуы, сондай-ақ халықтың жұмыспен осал қамтылуы туралы статистика келтірілген.
Илона Владимировна өзінің «Қазақстан Республикасындағы еңбекақы төлеудегі гендерлік алшақтық» баяндамасының нәтижелері бойынша еңбекақы төлеу деңгейіне әсер ететін факторларды анықтады, әйелдердегі жалақының төмен болу себептерін анықтады, сондай-ақ лауазымдық деңгейдің қысқаруымен еңбекақы төлеудегі гендерлік алшақтық шамасының азайып бара жатқанын дәлелдеді.
Юлия Александровна «Қазақстан Республикасындағы әйелдер қылмысының дамуының қазіргі үрдістері» тақырыбында сөйлеген сөзінде қылмыс құрылымындағы әйелдер қылмысы үлесінің салыстырмалы тұрақтылығын көрсетті; ҚР – да сотталған әйелдердің ең көп саны меншікке қарсы құқық бұзушылықтар үшін екенін, ал әйелдер қылмысының динамикасы тұтастай алғанда Қазақстандағы қылмыстың даму векторын қайталайтынын дәлелдеді.
Зерттеу тобының мүшесі Алпысбаев Қуаныш Сұлтанмахмұтұлы– Абай атындағы ҚазҰПУ Сорбонна-Қазақстан институты директорының ғылым және халықаралық байланыстар бойынша орынбасары «Қазақстан Республикасындағы демографиялық жағдай» тақырыбында баяндама жасады. Қуаныш Сұлтанмахмұтұлы гендерлік аспектідегі жалпы халық санының динамикасын, туу мен өлім-жітім коэффициенттерін, неке мен ажырасуды, қала және ауыл халқының табиғи өсімін, өмір сүру ұзақтығының көрсеткішін, жыныстық қатынас бойынша көші-қон динамикасын талдады.
Дөңгелек үстелге қатысушылар белсенді түрде пікірлерімен бөлісті, сұрақтар қойды, гендерлік мәселелерге байланысты қандай да бір мәселелерге өз көзқарастарын ұсынды.
Зерттеу тобына жобаны одан әрі табысты іске асыруды тілейміз!
ҚАЕУ ғылыми-зерттеу бөлімі
